In het Duitse taalgebied op zoek
naar de Gulderling
 


Door Rienk Prins

Inleiding

Naar aanleiding van de oproep op deze webstek om op zoek te gaan naar de in Nederland onderhand erg zeldzame Gulderling heb ik via internet een speurtocht ondernomen in het Duitse taalgebied. Een bezoekje bij een Zuidduitse "Baumschule" leverde niet zo veel op, omdat de appel in die regio niet voorkwam. De oogst van 2 zoekprogramma's (Google en het Duitse programma Metager) is weliswaar ook vrij mager, maar geeft toch nader inzicht. Blijkens pakweg 40 hits lijken alleen landschapsbeschermers, boomkwekers, biologische winkeliers en een enkele destilleerder de Gulderling nog te kennen. Het beeld dat opduikt is: er zijn niet veel meer, ze komen nog op enkele `Streuobstwiesen` voor en zijn nog te verkrijgen bij een enkele kweker. En dat terwijl er vroeger verscheidene soorten van waren.

Historische lijsten

Evenals in Nederland heeft ook in het Duitse taalgebied een enkeling zich in voorgaande eeuwen ingezet om de toen voorkomende appelrassen in kaart te brengen. Daardoor zijn er ook nog enkele historische illustraties te vinden.

In Duitsland gaat het om o.a. de zgn. historische lijst van Engelbrecht. Die noemt in 1889 twee rassen, namelijk de `Grote Groene` en de `Lange Groene` Gulderling. Een oudere lijst van 1827 uit de Steyermark (Oostenrijk) maakt echter melding van 7 soorten Gulderlingen. Niet-duitstalige buurlanden blijken vroeger ook een appel met deze naam te hebben gekend: Op de lijst van Leroy van 1873 komen twee rassen Gulderlingen voor, namelijk de "Gulderling Doré" en de "Gulderling Raye d' Espagne".

Opgemerkt moet worden dat de naam in het Duitse taalgebied 2 varianten kent: de Gulderling en de Gülderling. Wij houden hier maar de naam zonder umlaut aan.

Een noordelijke en een zuidelijke Gulderling

Blijkens de internetinformatie zijn er grofweg twee gebieden te onderscheiden waar appels met de naam Gulderling voorkwamen en nog (kunnen) voorkomen, namelijk Noord- en Oost- Duitsland (Sleeswijk Holstein, Westfalen, en Sachsen-Anhalt en het alpengebied (Beieren, Oostenrijk en Zwitserland).

In het noord-oosten van Duitsland gaat het voornamelijk om de Westfaalse Gulderling (Westfälischer Gülderling). Dit was volgens de literatuur een toevalstreffer ("Zufallsämling"), die populair werd omdat hij geen bijzondere eisen stelt aan de standplaats. Hij is blijkens de beschrijvingen roodgestreept, iets aromatisch, hij draagt rijk en kan midden oktober geplukt worden.

Westfälischer Gülderling . Bron: zie noot 1.

In de zuidelijk regionen is minder variatie: er wordt eigenlijk maar 1 soort genoemd, namelijk "Falch's Gulderling". Deze stamt oorspronkelijk uit Tirol en is daar in 1880 door ene Anton Falch als zaailing gevonden. Hier gaat het om een roodgevlekte zoetzure appel, waarvan verder wordt vermeld dat hij "robuust" is tegen vorst en ziektes.

Falchs Gulderling. Bron: zie noot 2

(Hoe) komen ze nog voor?

In noord-oost Duitsland wordt de Westfaalsche Gulderling weer aangeplant in het kader van herstel van het oude landschap (mét subsidie). Verder komt de appel voor in het assortiment van biologische voedingswinkels. Ook boomkwekers bieden nog wel eens een "Westfälischer" of "Kühländer Gülterling" aan.

De echte Gulderling-freak moet misschien op reis, en wel naar het afwateringskanaal tussen Bruchhausen en Vilsen. Bij de bouw hiervan (1882-1887) werden over een afstand van 2 kilometer allerlei hoogstamfruitbomen geplant, waarschijnlijk als bijverdienste voor de sluiswachters. Er staan er nog 100 (appels, peren en pruimen), waaronder "een Gulderling". Vanwege verwaarlozing gedurende de laatste 50 jaar zijn ook de onderstammen uit gaan lopen. Zij hebben zelfs vruchten gedragen. Duitse pomologen hebben daardoor thans een unieke bron aan historisch materiaal gevonden.

Uit de alpengebieden is op basis van internet-gegevens verder niet zo veel te melden. Falch's Gulderling komt er nog voor en is verkrijgbaar bij diverse boomkwekers ("hoogstam: 29 euro").

Tot slot: iets over het gebruik van Gulderlingen...

Het blijkt dat deze appel nog wel eens voor het destilleren van "Apfelbrand" wordt gebruikt ("15 euro je 0,5 Liter, inklusive Alkoholsteuer und 20% Mehrwertsteuer"). Of dat altijd een succes is? Met zijn "Schaps" gemaakt van Falchs Gulderling (43 Vol% alcohol) eindigde Max Lechner in het Oostenrijkse Rum op de laatste plaats bij een plaatselijke wedstrijd van distilleerders.

Voor foto's: zie

  • www.apfelsorten-owl.de
  • www.baumgartner-baumschulen.de
  • Historische Obstsortenbeschreibungen


  • Aan de inhoud van deze pagina kunnen geen rechten worden ontleend
    ©2001- POMologische Vereniging Noord-Holland