 |  | ||
|
Het baanbrekende werk van Johann Hermann Knoop, hortulanus - zeg maar tuinman - van Maria Louise van Hessen Kassel (1688-1765) werd oorspronkelijk in 1758 uitgebracht bij Abraham Ferwerda, boekhandelaar, uitgever en in 1752 oprichter van de Leeuwarder Courant. Met zijn beschrijvingen en illustraties van de `beste appel- en peervariëteiten die in Nederland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en andere landen met uitsterven bedreigd waren en daarom gekweekt werden' mag Knoop met recht de grondlegger van de pomologie worden genoemd, de tak van plantkunde die gespecialiseerd is in de studie van fruitsoorten en -variëteiten, evenals de beschrijving en classificatie ervan. Van Roomse Griet fot Paradijsappel, van syden hemdje tot Doeke Martena . Ze staan allemaal in dit boek. Net als al die perensoorten: van Engelse koningin tot sonder sieltjes. Knoop was goed op de hoogte van de literatuur over tuinen en vruchten, maar zijn kennis kwam ook voort uit zijn jarenlange praktijkervaring die hij had opgedaan op de `met heerlyke vrugten voorziene Tuin van Haare Doorlugtigste Hoogheid mevrouw Maria Louise, Princesse Douairière van Oranje en Nassau' - zoals hij in zijn voorrede schrijft - en hij kende natuurlijk de tuinen van de vader van Maria Louise, in Kassel, waar hij opgroeide. Johann Hermann Knoop moet zijn grootgebracht met de `konst van het hovenieren'. Uit zijn boek Beschouwende en werkdadige hovenierskunst (uit 1753) is op te maken dat hij betrokken was bij de bouw van de Oranjerie voor de landgraaf in 1728. Zijn vader was medeverantwoordelijk voor de parkaanleg in Kassel. Knauf senior bestierde de vorstelijke lusttuin bij het landgravelijke slot. Verschillende andere familieleden van Johann Hermann moeten verbonden zijn geweest aan het Kasselse Hof. Eind 1731/begin 1732 moet Knoop naar Leeuwarden zijn gekomen. Toen Maria Louise - sinds 1711 weduwe van de Friese stadhouder Johan Willem Friso - in de herfst van 1731 in Kassel verbleef om wat bij te komen van alle vermoeienissen van haar eerste voogdesschap voor haar zoon, de latere Willem IV, zal zij ook (opnieuw) contacten hebben gehad met de hortulanusfamilie Knoop. Johann Hermann zal in deze tijd zijn uitgenodigd om met Maria Louise mee naar Leeuwarden terug te gaan. In de tuinen van Knoop werden vruchten verbouwd en gewassen gekweekt, ook meer exotische als ananas, citrusvruchten en meloenen, met klimaatbeheersing in broeibakken en stookkassen. Dankzij hem werd aan het hof in Leeuwarden voor het eerst (in december 1742) de aardappel opgediend. De toen nog exotische vrucht, die trouwens al langer in Friesland werd verbouwd, zou een paar decennia later al niet meer zo exclusief zijn en uitgroeien tot voedsel voor het gewone volk, ter vervanging van brood, "(...) hoewel ze niet heel voedzaam nog gezond zijn, en alleen maar den Buik vullen en't Leven ophouden (...)", aldus Knoop in 1763 in zijn Tegenwoordige Staat van Friesland. De publicaties van Knoop waren - al bij zijn leven - ruimer bekend dan alleen in Leeuwarden en omgeving. In de jaren na zijn dood neemt de verspreiding alleen maar toe. In 1789 verschijnt een derde editie van de Nederlandse Pomologia. De Duitse uitgave was al in 1760 uitgebracht door de Neurenbergse uitgever, kunsthandelaar en illustrator Johann Michael Seligmann (met een tweede, aanvullend deel in 1766). De Fructologia kent een derde editie uit 1790, een Duitse editie uit 1766 en Franse edities van Pomologia en Fructologia stammen uit 1768 en 1771. De Dendrologia, tot slot, telt nog een derde editie uit 1790. En nog altijd worden deze boeken herdrukt. Hoog tijd daarom voor een herdruk van Knoops oerwerk in de provincie waar hij jarenlang woonde en werkte, in het herdenkingsjaar van de vrouw die hem naar Friesland haalde, Maria Louise van Hessen-Kassel. Baanbrekend werk Vooral met de Pomologia verrichtte Knoop baanbrekend werk en hij wordt dan ook beschouwd als de grondlegger van de pomologie ofwel de studie naar fruitsoorten. Als eerste publiceerde hij overzichten, synoniemenlijsten en bijbehorende wetenschappelijke toelichtingen van appels en peren uit Nederlandse, Duitse, Engelse en Franse regio's. De Pomologia kent voorts vele fraaie afbeeldingen, die door toepassing van schaduweffecten welhaast driedimensionaal ogen. De prenten werden gegraveerd door Jacob Folkema en Jan Casper Philips en ingekleurd door de dochters van de uitgever Abraham Ferwerda uit Leeuwarden. In totaal telt de publicatie twaalf platen met 103 afgebeelde en 125 beschreven appelrassen en acht platen met 82 afgebeelde en 92 beschreven perenrassen. Een origineel van de Pomologia is opnieuw gefotografeerd bij het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) die de publicatie mede mogelijk maakte. Daarna zijn de gefotografeerde beelden minutieus geschoond en ontdaan van de, in de fotografie niet te voorkomen, storende achtergrond. De afbeeldingen in kleur zijn nauwgezet vergeleken met het origineel van het HCL en waar nodig gecorrigeerd. De voorbereiding van deze uitgave heeft ongeveer negen maanden in beslag genomen. Het resultaat is een uitmuntende herdruk, de mooiste die ooit van Pomologia is verschenen.
Johann Hermann Knoop
|
|||
| Aan
de inhoud van deze pagina kunnen geen rechten worden ontleend ©2001- POMologische Vereniging Noord-Holland
| |||