Gulderling mei 2008

Slotbeschouwing over de Gulde(r)ling:
herkomst herleid

In deze rubriek was al enkele malen aandacht voor de vraag naar de herkomst van een boom van het ras Gulde(r)ling. Om nog maar es te starten en het geheugen op te frissen plaatsen we hier eerst maar een foto van de "mijn"oude Guldeling.

De circa 125 jaar oude Guldeling

Welaan, hier volgt de slot-beschouwing. Met dank aan J.M. Freriks, die met zijn huisarchief de oplossing heel veel dichterbij bracht . De Guldeling is geen Brabantse of Dubbele Bellefleur, maar een eigen ras, afkomstig uit Aalsmeer.

Ik baseer dit primair op twee vindplaatsen in de literatuur, en voer daarnaast aanvullend bewijs aan.

Vindplaats 1: Een Aalsmeerse kwekerslijst

De Guldeling is een circa 125 jaar oude appelboom met zijn roots in Aalsmeer bij de kweker Keessom. We vonden het ras Gulde(r)ling terug in de catalogus van W. Keesoom & zonen te Aalsmeer, boomkwekerijen van 1851 - 1893. In de lijst van 1880 staan twee Gulderlingen genoemd. Er staat letterlijk over één Gulderling:

"Gulderling. (Zoete): Jan.- Maart. Grote zoete appel. Sterke boom".

En dat de boom sterk is, daarvan getuigt de foto van "mijn" Guldeling die hier boven staat.

De Guldeling die hier in deze Aalsmeerse lijst vernoemd wordt is beslist geen Spaanse of Dubbele Grauwe Guldeling uit Knoop. Die rassen waren rond 1880 echt wel ongeveer vergeten. Vanwege de goudachtige kleur is deze vari?teit met een fantasienaam Guldeling gedoopt. Guld= Goud!

Vindplaats 2: Duitsland!

In Deutschlands Apfelsorten van Engelbrecht ( Braunschweig 1889, dus ook diezelfde tijd ) staat een hele serie Gulderlingen met tekening en beschrijving. Het wordt interessant rond de nrs 110, 111.

"Guldeling= Doppelter Holländer van Engelbrecht?"

Helemaal boeiend is nr 11: in 1889 spreken Duitsers over een "Doppelter Holländer" . Waarom zou dat niet de Aalsmeerse zijn, Keesoom was een grote teler; of waarom niet 110, Süsser Gulderling" als letterlijke vertaling van Zoete Guldeling van Keesoom? Ik heb de vraag aan gerenommeerde pomologen voorgelegd, maar zij kunnen niet echt het verschil aangegeven tussen "mijn" Guldeling en die Zoete of Dubbele Guldeling op de plaatjes van van Engelbrecht. Overigens, Engelbrecht noemt meerdere Gulderlingen. Kennelijk maakte - al dan niet via Duitsland met zijn Westfaalse Gulderling- de benaming Gulde(r)ling een hernieuwde furore!

Aanvullend bewijs

Het is natuurlijk, zelfs voor onze vooraanstaandste pomologen, lastig om summiere beschrijvingen en tekeningen te leggen naast een huidig fruitras. Als extra bewijs moet dan gelden dat al 4 generaties de boom benoemen als "De Guldeling". En als extra bewijs geldt dat een oude Zuid-Hollandse fruithandelaar het ras spontaan herkende als Guldeling uit zijn jeugdjaren als fruithandelaar.

Het ras is als zodanig ( althans: als Gulde(r)ling) herkend door de oude fruithandelaar), kwam voor in een boomgaard in Alblasserdam. Josje Regout vond een dode boom in Delft en als je googelt op Guldeling zonder r blijkt ie -althans een Guldeling- ook in Poeldijk geteeld te zijn. Allemaal zo rond/na 1880 (teelt boom)-1940. Dat spoort met de leeftijd van "mijn" boom. En als je de teeltplaatsen uit gesprekken en literatuur op een rij zet, zie je dat de Guldeling in Westelijk Nederland voorkwam, tussen Hollands Diep en Aalsmeer.

Nog even: de tegenstelling met Bellefleuren

Guldeling en Brabantse en Dubbele Bellefleuren worden nog wel es door elkaar gehaald, maar nu zie je hoe enorm het verschil in groei- en bloeitijdstip is. Op dit moment, 4 mei 2008, staat de Brabantse Bellefleur op het punt van ontbotten. Je moet goed kijken om het eerste groen te zien.

Brabantse Bellefleur, d.d. 040508, bijna nog helemaal kaal hout De Guldeling daarentegen staat vol in blad en is met zijn nabloei bezig!

Guldeling , d.d. 040508, volop in blad, in zijn nabloei

Maar er zijn meer verschillen. Met dank aan de oude Zuid-Hollandse fruithandelaar zijn dat de volgende. De Bellefleuren werden vroeger vooral in de bakkerij verwerkt. De Gulderling was meer een handappel. De Gulderling was ook qua uiterlijk net iets anders: hij is lichter van kleur, zeg maar goud, terwijl de Bellefleuren net wat meer blos hebben. En dan: de Guldeling heeft amper last van kanker, de Brabantse Bellefleur is kankergevoelige appel eerste klasse. En tot slot, het verschil in bladgroei: de Guldeling krijgt en verliest eerder zijn bladeren, de Bellefleur krijgt gele bladeren, die van de Guldeling hebben dat gele stadium eigenlijk niet.

In de zomer van 2007 zagen pomologen het verschil tussen de Guldeling en Bellefleuren aanvankelijk over het hoofd. Door de hete april 2007 waren de Guldelingen bijzonder donker gekleurd, en dus gelijkend op Brabantse en Dubbele Bellefleuren.

Slot: deze Guldeling de enig overgeblevene?

Tot dusverre is de Guldeling verder alleen nog teruggevonden in de literatuur van het verleden. Is "mijn" Guldeling de enige Guldeling? Uitgaande van de database van onze nationale Appelcollectie, in de Fruithof van de NPV staat een "Zoete Guldeling". Voer voor pomologen dus. Komend jaar kan duidelijk worden of "mijn" Guldeling een Zoete Guldeling is, of toch de Dubbele. Of zou DNA-techniek hier uiteindelijk helderheid moeten verschaffen?

Vrienden van de Noordelijke Pomologische Vereniging, ik heb nog één puzzeltje voor jullie! Staat in de Fruithof een zusje of misschien een nichtje van mijn Guldeling? Of zou het helemaal geen familie zijn? Misschien moeten we het samen of eventueel met de appel-genetici uit Wageningen het maar es voor eens en altijd vaststellen.