In deze rubriek nu echt geen bespreking van een appel uit een oorlogstijd. Maar een mooie exotische vrucht, waarnaar overigens het oorlogstuig granaat wél vernoemd is. Wij Hollanders staan wereldwijd bekend om onze internationale gerichtheid, dus een excursie naar een Mediterrane vrucht móet kunnen. Zeker omdat die vrucht momenteel extra in de belangstelling staat omdat aan het sap ervan geneeskrachtige werking wordt toegekend. De nieuwe belangstelling voor de granaatappel past in een trend, waarbij vruchten –al dan niet terecht- geassocieerd worden met gezondheid. Publicaties over cranberry’s, frambozen en appels met rood vruchtvlees (ook op deze webstek) passen in die trend.

Geschiedenis van de granaatappel

Voor de cultuurgeschiedenis moet men terug gaan naar het gebied ten oosten van de Middellandse Zee. Zelfs tot in Perzië (thans Iran) en Afghanistan. Daar was de vrucht 5000 jaar geleden al in cultuur. In het oude Babylonische rijk, tussen Eufraat en Tygris, dus in het huidige Irak, werd de vrucht opgediend bij huwelijksfeesten. De vrucht symboliseerde daar – waarschijnlijk dan zij de vele pitten in de vrucht- de vruchtbaarheid. Ook in het Bijbelse land kwam de granaatappel voor. In het volgens Bijbelkenners wel vaker enigszins pikante Hooglied (van Salomo) wordt een vergelijking gemaakt tussen vrouwelijk schoon en een granaatappel. Granaatappels golden als teken voor rijkdom en vruchtbaarheid. De zuilen van Salomons tempel waren met lelies en granaatappels versierd, volgens het Bijbelboek. Er bestaan Egyptische grafschilderingen met daarop granaatappels, gedateerd ca. 2500 voor Christus. Achterliggende gedachte van de oude Egyptenaren is de volgende. Wanneer een granaatappel openbarst, komen talrijke pitten te voorschijn. Die staan symbool voor de hoeveelheid nakomelingen Die pitten zijn ook wel een teken voor hoop en wedergeboorte. Voorname doden uit het oude Egypte lieten zich dan ook met kransen van granaatappelbloemen begraven.

Ook in de Griekse mythologie komt de granaatappel voor. De Griekse godin Persephone werd veroordeeld om elk half jaar in de Hades door te brengen omdat zij granaatappelshad gegeten. De granaatappelboom was de favoriete boom van de Griekse godin Aphrodite, volgens de legende door haar voor het eerst geplant op Cyprus. Al op een Mesopotamische vaas uit de 4e eeuw A.C., gewijd aan Astarte, voorloopster van Isis en Aphrodite, komt een granaatappel; voor. De godin van de liefde en verleiding werd steeds begeleid door granaatappels. Tevens werden Hermes en Dionysos vaak met granaatappels afgebeeld. In het oude Syrische rijk ë had de granaatappel dezelfde naam als de god van de zon Hadad Rimmon. De Romeinen kenden de granaatappel ook. Daar kreeg hij zijn officiële naam: “Punica granatum” . Voor de classici onder ons: Punica is Romeins voor Phoenicië/Fenicië, en dat heeft weer met Carthago te maken . Granatum komt van het Latijnse woord granum (vgl. ons woord graan!). Granum staat voor korrel . Dat heeft met de vele pitten in de vrucht =korrels te maken hebben. Granatus, een afleiding van granatum, .betekent rijk aan pitten Punica granatum betekent dus bij de Romeinen gewoon: “vrucht met veel pitten uit Fenicië”

Uiteindelijk is de granaatappel ook in het westelijke Middellandse Zeegebied terecht gekomen, in Spanje. Daar gaf hij zijn naam: granaatappel, aan de stad Grenada. In het stadswapen van Grenada staat de granaatappel. En Grenada roept de associatie “grenadine”op. Die associatie klopt, want grenadine werd vroeger gemaakt van granaatappels. Door de vorm van deze vrucht met de kroonvormige kelk was hij de ideale rijksappel van de Moorse koningen van Granada. Maar ook later was Hendrik IV van Engeland te zien met een granaatappel.

Intermezzo

Nou we toch met taal en geschiedenis bezig zijn nog vier weetjes.

1. Ook de granaatsteen zal, vermoedelijk vanwege de kleur, naar de granaatappel genoemd zijn.
2. Het oorlogsonding granaat is door de Fransen vernoemd naar de granaatappel. Net als de granaatappel spat een granaat bij het neerkomen op de grond in kleine stukjes alle kanten uit
3. De grenadiers waren de eerste troepen die met granaten ten strijde trokken
4. Ook de granadilla ( leterlijk: kleine granaatappel), ofwel passievrucht, is vernoemd naar de granaatappel.

De bloem

Tegenwoordig verbouwt men de granaatappel op vele plaatsen met een Middellandse Zeeklimaat. Ook in Peru kweekt men hem. In ons klimaat komt de granaatappel niet tot rijping. Maar als kuipplant in een oranjerie of serre heeft men een plant met, na ca. 7 jaar, felrode buisvormige bloemen. En met een beetje geluk na een bevruchting met een penseel, een sierlijke vrucht. Met zeslippig kroontje. Wie geen grote oranjerie heeft kan men het best een kleinere uitvoering aanschaffen, Die bestaat onder de naam Punica granatum , variëteit nana. Mij is onbekend of deze bruikbare vruchten oplevert. Hij wordt niet hoger dan een meter. Daarnaast bestaat er tegenwoordig een variëteit “wonderful”die feloranje bloemen oplevert.

De boom

In het Middellandse Zeeklimaat-gebied met zijn hete zomers is de granaatappel een kleine boom of grote struik. Hij kan daar 5 tot 8 m hoog worden. De granaatappel wordt gerekend tot de kattenstaartfamilie (Lythraceae), met lange, doornige takken. De plant kan in droge tijden zijn blad verliezen. De kortgesteelde, glanzende, donkergroene blaadjes groeien tegenoverstaand en dicht op elkaar. De blaadjes zijn ovaal en toegespitst met een gave rand. De bladeren zijn ca. 10 cm lang en glanzend groen. Van granaatboomschors maakte men vroeger inkt. Noot voor de specialisten: de Punica protopunica, een soortgelijke boom met kleinere roze bloemen en een minder zoete vruchten, voorkomend op het eiland Socotra.

De vrucht

De vrucht is een schijnbes ter grootte van een sinaasappel of grapefruit en is lijkt een beetje op een ui. De schil is glad en leerachtig. Deze huid beschermt goed tegen uitdroging in de hete zomers. De vrucht is roodbruin van kleur. Binnen de schil verdelen witachtige vliezen de vrucht in compartimenten, grote cellen zoals een citrusvrucht, In elke cel zit een pitje van ongeveer 3 mm groot. Om de pitjes zit een soort gelei, zoals om de pitjes van een tomaat. De oogsttijd begint in september en duurt tot december. In Peru rijpt de vrucht van januari tot juni; hij is dus jaarrond wel ergens te krijgen. Bij rijpe vruchten is het vruchtvlees donkerrood. Vruchten moeten rijp geoogst worden want zij rijpen niet na. In de Arabische landen is de granaatappel één van de favoriete vruchten. In vele Marokkaanse tuinen groeit tenminste één granaatappelboom. De robijnrode pitten van de ‘romman’ zoals men de vrucht daar noemt, worden meestal uit de hand gegeten. Door indikken van het sap verkrijgt men grenadinesiroop. Hij dient als basis voor limonade of dressings en om vlees te marineren. Om het verfrissende sap te winnen, wordt de gehalveerde vrucht als een citroen uitgeperst. Het sap wordt aan gerechten toegevoegd of samen met mint als verkoelende drank genuttigd. Het sap van de granaatappel vormde oorspronkelijk de enige basis voor grenadine, die o.a. in cocktails zoals in “Tequila Sunrise”, en vooral in Brabant, in Trappistenbier wordt gebruikt. Tegenwoordig wordt grenadine echter niet meer van granaatappelsap gemaakt, maar is het een mengsel van andere vruchten. In de Middellandse Zeegebieden maakt men er ook kruidenwijn van. Culinaire betekenis hebben granaatappels nog wel in Noord-India. De pitten van wilde granaatappelsoorten worden gedroogd en als keukenkruid gebruikt. Gedroogde granaatappelpitten kunnen in gebak gebruikt worden. Kwaliteiten die toegeschreven worden aan de vrucht Een rondgang door documentatie over de granaatappel en haar sap levert een wereld aan gegevens op. Wat er van waar is, u zult het zelf moeten verifiëren bij deskundigen De vrucht bevat (veel) vitamine B en C evenals ijzer . De vrucht zou veel looizuur, pelletirine, isopelletirine en andere analoge stoffen, die tot giftige alkaloïden behoren bevatten . De vruchten zijn een bron van kalium, en een grote hoeveelheid van stoffen die het immuunsysteem van mensen versterken. Het vruchtensap zou tot slot een groot aantal anti-oxidanten bevatten.

Er zijn professionals die de kwaliteiten van de granaatappel onderschrijven: De grootste cholesterolstichting van Engeland steunt het product. Eén glas van het in Engeland verkochte granaatappelsap per dag heeft meerdere positieve gevolgen voor de gezondheid. In de eerste plaats is het grote aantal anti- oxidanten goed voor hart en bloedvaten. Onderzoeken in Israël en Amerika zouden hebben aangetoond dat het hoge niveau aan anti-oxidanten de kans op diverse hartziekten en het dichtslippen van bloedvaten sterk vermindert . Daarnaast zou het granaatappelsap een te hoog cholesterolgehalte verlagen.

De Vitamine C uit het granaatappelsap zou ten goede komen van de weerstand en vitamine A en E zouden vooral goed zijn voor de huid. Zo worden rimpels voorkomen en worden bestaande rimpels verminderd.

De nieuwe hype: granaatappelsap

Granaatappelsap was vroeger alleen in gezondheidswinkels verkrijgbaar. Nu beginnen supermarkten in Engeland, de VS en ook al in Nederland het product aan “de”consument te verkopen. In de VS en Engeland is granaatappelsap nu een moderne en zeer gewilde drank voor diverse gelegenheden. De vraag naar het nieuwe sap is dan ook gigantisch. Zo wordt in Engeland, maar ook in Amerika, het granaatappelsap op alle mogelijke momenten van de dag gebruikt; bij het ontbijt, de lunch, tussendoor en zelfs tijdens het uitgaan. Granaatappelsap wordt dan ook door verschillende internationale lifestyle- en gezondheidsbladen getipt als opvolger van de populairste gezondheidsdrank cranberrysap.. Door dit buitenlandse succes is besloten om het drankje ook op de Nederlandse markt te introduceren. Het is inmiddels bij enkele supermarkt- en gezondheidsketens te koop.