De Dirkappel  


De laatstovergebleven(?) boom gevonden; voortbestaan van het ras in zicht

Inleiding

Ooit werd de Dirkappel vanuit het rivierenland in de Brabantse en Midden- Nederlandse steden door echte groenten- en fruitboeren aan de man, excuus, de vrouw gebracht. Vanuit het fruitgebied tussen Maas en Waal en Merwede trokken de fruitboeren bijvoorbeeld naar Tilburg. In de tijd voor de oorlog reden zij met paard en wagen naar de steden. Drie keer per week. Het paard, meestal "den hit" genoemd, kende de route over de afstand van ongeveer 30 kilometer uit het paardenhoofd. Voor de fruitboeren was de rit naar de stad feitelijk een flinke rustpauze.

Deze herinnering werd opgehaald door een vriendelijke oude boer, bij wie ik op bezoek was omdat hij nog de Dirkappel had. Wellicht dat hij de enige nog bestaande Dirkappelboom had staan. Op zijn erf stonden in de schuur kisten met Dirkappels. Half september waren ze geplukt, nu stonden ze in de schuur te wachten op de appelmoespotten.

Eén "zeujke" appels ontsprong een verblijf in de appelmoespotten. Zij mochten bij mij voor de camera exposeren, alvorens in mijn mond of appelmoespan te verdwijnen.

Kortom, hieronder volgt, voordat de laatste boom het loodje zou leggen, de beschrijving van het ras Dirkappel, dat zijn gloriejaren al meer dan driekwart eeuw geleden beleefde.

De boom

Hier staat ie. De laatste op een plek waar vroeger hele rijen stonden.

De laatste(?) Dirkappelboom, tegen de achtergrond van een populier

De boom is al oud. Zijn baas laat mij de gaten in de stam zien. Hij heeft zich gerealiseerd dat de boom in het open veld staat, en daardoor extra kwetsbaar is bij windkracht 10 of 11. Daarom heeft hij enkele jaren geleden de zware takken in de top eruit gezaagd.

Voor die actie kunnen de boom en ik de oude boer dankbaar zijn, want mijn inschatting is dat de boom anders waarschijnlijk al wijlen geweest zou zijn bij een stevige windvlaag in een storm of onweersbui. Nog een reden om hem dankbaar te zijn is dat de boom door de zaagbeurt volop jonge uitlopers heeft gemaakt.

Hoe dan ook, de boom is er één die flink hout produceert.

De vruchten

Het is half oktober als ik de al een maand in de kisten staande appels zie. Ze zijn mooi geel. Enkelen zijn er met rotte plekjes. Niet verwonderlijk dit jaar 2006, met zijn extreme hete juli en september en natte augustus daartussen.

Thuis zijn de vruchten vlot uitgestald.

Een "zeujke" Dirkappels

Ze hebben een mooie gele huid. Een beetje glimmend, bijna vettig. Op enkele plekken zij restanten van een rode blos te herkennen, zie bijvoorbeeld de appel bijna-links-voor. Deze roze blos is ook te zien bij een door wormsteek aangetast punt van een enkele appel.

Bij de steel zitten roeststrepen. De kelk is vrij ondiep, maar de donkere kelkblaadjes zijn vrij groot en dus goed zichtbaar. Typerend is dat er bij de neus én ribbetjes zijn én dat het kelkgebied scheef is. De appels zijn allemaal enigszins schuin van vorm. De appel lijkt uit parten van ongelijke grootte te bestaan. Vaak zitten er bij de steel overdwars gleuven, groeven. Deze groeven lijken de appel aan de onderkant in 2 of 4 parten te verdelen.

Tijd om in te zoomen op de appels

Schuin bij de kelken, met ribben

Stukken van de appel, rechtsboven een klein heel appeltje. Hieronder de opvallende kenmerken van de Dirkappel

Opvallende kenmerken, te zien op de foto hierboven, zijn de volgende:

  • de ribben bij de schuine neus (linksonder);
  • de roest bij de steelholte én de ribben bij de steelholte, die de appel in parten lijkt te verdelen (rechtsonder);
  • de appel heeft geen ronde middellijn, maar uitstulpingen (foto's onder);
  • de korte steel (rechtsboven);
  • stippels op de groengele, later Yellow-achtig gele schil (linksboven);
  • de schuine vorm van de appel, vooral ook bij de kelk (linksboven).

Her en der zit soms een roestvlek op de stevige, iets glimmende, vettige schil.

Bij de afbeelding van de doorgesneden appel hierna vallen de vorm-aspecten andermaal op.

De inwendige appel

Onderstaande foto zegt bijna alles over de appel van binnen.

De binnenkant van de appel

Een uitgesproken kerststervormig klokhuis met volop volgroeide donkerbruine pitten, met goed zichtbare stippels in het verlengde van de sterpunten. Op de bovenstaande foto is de cirkel van punten in het verlengde van de sterpunten met enige concentratie goed te zien. Soms zitten er in de cirkel van puntjes ook puntjes niet in het verlengde van een sterpunt.

Het vruchtvlees is stevig en knapperig. De smaak is friszoet met een aangenaam aroma.

Toepassing

De Dirkappel is te gebruiken als handappel en als moesappel. Hij kan dan, volgens de eigenaar, naar smaak een beetje suiker gebruiken. De appelmoes werd mij door de eigenaar van harte aanbevolen. Hij is best stevig, veel vaster dan de appelmoes die je heden ten dage kunt kopen.

Het feit dat de Dirkappel zulke lekkere stevige appelmoes oplevert is zijn overlevings-redding gebleken.

Slot

De eigenaar koestert zijn Dirkappelboom. We spreken af dat ik komende winter enthout zal komen snoeien. We spreken af dat ik de Dirkappelboom bij mijn vaste enter/boomkweker zal laten enten. De oude boer wil voor elk van zijn kinderen een Dirkappelboom. Ook zal een boom in een collectieboomgaard op een zorgboerderij geplant worden.

Ook al zou een storm de boom morgen vellen, zolang de boer en ik de komende winter overleven, zal redelijkerwijs sprekend de Dirkappel minstens de komende eeuw kunnen blijven bestaan.



Aan de inhoud van deze pagina kunnen geen rechten worden ontleend
©2001- POMologische Vereniging Noord-Holland